De Open Monumentendag die jaarlijks in het tweede weekend van september wordt georganiseerd, is in Nederland het grootste evenement. In 2020 werd de Open Monumentendag door 1.057.900 bezoekers bezocht. De gemeente Maastricht telde dat jaar meer dan 10.000 deelnemers. In 2020 werd de Monumentendag in Maastricht voor de laatste maal door de gemeente Maastricht georganiseerd.
Stichting Open Monumentendag Maastricht
De Stichting Open Monumentendag Maastricht heeft dit jaar de organisatie van de Open Monumentendag op zich genomen. De Open Monumentendag biedt een podium om de burgers van de stad en bezoekers in verbinding te brengen met het waardevolle culturele erfgoed van Maastricht. De organisatie van de Open Monumentendag wordt mogelijke gemaakt dankzij de steun van vele sponsoren en begunstigers, maar ook dankzij de inzet en medewerking van veel vrijwilligers die een onmisbare bijdrage aan het welslagen van dit cultuurevenement leveren..
In Maastricht zijn verschillende monumenten gratis toegankelijk, er zijn rondleidingen, lezingen, demonstraties en exposities
Thema Levend Erfgoed
Voor Open Monumentendag 2023 is landelijk als thema gekozen Levend Erfgoed. Dit thema staat voor culturele gebruiken, tradities en ambachtelijke vaardigheden die mensen van huis uit hebben meegekregen en die zij op hun beurt weer doorgeven. Op zaterdag worden rond het Fort St.Pieter demonstraties gegeven door de Handboogschutterij Sint Sebastiaan 1408 en exercities door de Stadsschutterij van Maastricht. Er worden lezingen en wandelingen georganiseerd over de Maastrichtse bidweg van de Sterre der Zee, over het Maastrichtse dialect; vastelaovendviering;
Tijdens de Open Monumentendag worden wandelingen, demonstraties en rondleidingen verzorgd over het maken van wijn, over het brouwen van bier en het malen van meel.
Universiteit Maastricht opent haar deuren.
De UM opent tijdens de Open Monumentendagen meerdere van haar gebouwen. De Universiteitscampus Tapijn werd drie jaar geleden door de UM in gebruik genomen. Door corona kon de officiële opening van deze nieuwe universitaire locatie niet gevierd worden. Maar op zaterdag 9 september is iedereen alsnog welkom om deze indrukwekkende transformatie te bewonderen. Rond de Tapijnkazerne worden rondleidingen gegeven en in het hoofdgebouw zijn lezingen (Nederlands en Engels).
Ook de voormalige Jezuïetentuin tegenover het Conservatorium gaat open en in het oude Kruithuis is een tentoonstellingen over de Kruithuizen van Maastricht en naast dit gebouw zullen de leden van de Vereniging Historische Artillerie Maastricht demonstraties geven. Via de stadsmuur kan men naar de Zwingelput 4 lopen, waar in de kloosterkapel van de Nieuwenhof fotobeelden worden geprojecteerd over de geschiedenis van de kapel.
Broeders van Maastricht
Scholen spelen een belangrijke rol in het leven van de opgroeiende jeugd en iedereen bewaart wel bijzondere herinneringen aan de periode dat hij zelf op school heeft gezeten. Een belangrijke impuls voor de verbetering van de Maastrichtse scholen werd gegeven door de priester Louis Rutten, die in 1840 de congregatie van de Broeders van Maastricht stichtte. Tijdens de Open Monumentendag is de kloostertuin van de Beyart opengesteld, evenals de speelplaats van de aangrenzende St. Aloysiusschool aan de Brusselsestraat. Over de geschiedenis van de broeders en hun scholen worden lezingen gehouden en in de Capucijnenhof aan de Capucijnengang is een buitenexpositie ingericht met foto’s van de eerste broederscholen.
Achtergrond Open Monumentendag
Open Monumentendag is een jaarlijks evenement in het tweede weekend van september. Het wordt georganiseerd om de publieke belangstelling en het draagvlak voor het behoud van monumenten te vergroten. Duizenden monumenten in Nederland zijn dat weekend gratis toegankelijk voor publiek en hiermee is het één van de grootste culturele evenementen van Nederland. De Open Monumentendag is onderdeel van de European Heritage Days.
Het volledige programma en een overzicht van alle rondleidingen staat op: